1. Neem een tuk tuk. Of een brommer. Maar zeker geen fiets.
Verschillende fietsoffertes opgevraagd, blij dat we dat niet gedaan hebben: de tempelbezoeken waren zo al vermoeiend genoeg. In de tuk tuk van Mr. Riep konden wij tussendoor tenminste even rusten. (Omgekeerd rustte hij tijdens onze tempelbezoeken uit. 'I wait for you,' en hij spande zijn hangmat in de tuk tuk.)
We mochten Mr. Riep twee dagen lang alles vragen. Hier even stoppen, daar een stuk te voet, ergens gaan eten: hij wist de weg en lachte zijn tanden bloot. De hele dag reikte hij ons vanonder de zitbank water aan, zoveel liter hadden we onmogelijk zelf kunnen dragen. Het dak beschermt je tegen zon (en regen!), de wind werkt heerlijk verfrissend. Bovendien is niets zo magisch als door een oude tempelpoort tuk tukken.
De meeste hotels kunnen een tuk tuk voor je regelen. Zonder kinderen zou ik een brommer huren: evenveel wind door je haren en nog meer vrijheid om zelf je route te bepalen.
2. Kies je tempels en neem pauzes.
Tickets voor 1, 3 of 7 dagen blijven allemaal een poosje geldig. Als je tijd hebt, hoef je dus niet per se dagen achtereen tempels te bezoeken. Eén dag lijkt me weinig, op drie dagen kun je veel zien. Na twee dagen vinkten wij de kleine tempels op de grote toer af en alle grote tempels op de kleine toer.
Met kinderen zou ik - achteraf gezien - datzelfde aantal tempels over drie halve dagen spreiden. Dag twee doseerden we onze energie al slimmer: voor een paar dollars extra stuurden we onze tuk tuk over de middag terug naar het hotel, het supervriendelijke Chheng Residence. Eten en zwemmen, daarna konden we er weer tegenaan.
Onderschat niet hoe vermoeiend de tempelbezoeken zijn. Je wil geen overdosis en kinderen die er ferm genoeg van hebben. Om die reden namen wij ook geen gids (geen spijt van) en bewaarden we de grotere tempels voor de tweede dag (bleek een goede strategie).
Onze top 7 met kinderen? Angkor Wat, Angkor Thom, Ta Som, Neak Poan, Preah Khan, Ta Prohm en Sras Srang. De laatste is eigenlijk het koninklijk meer, een korte tussenstop. Gouden tip: schuif nooit zomaar ergens aan. In een beperkt aantal tempels / tempeldelen mogen kinderen niet binnen, vraag na vooraleer je een half uur voor niets in de rij gaat staan.
Zonder kinderen zou ik een versnelling hoger schakelen en met de brommer ook de meer afgelegen tempels aandoen. Ik zou Pre Rup overslaan en voor Banteay Srei gaan: de meeste gedetailleerde tempel van allemaal, naar het schijnt een juweeltje van Khmer kunst. Misschien zou ik zonder kinderen wél een gids nemen: als ik af en toe mijn oor te luisteren legde, klonk het wel interessant. Op voorwaarde evenwel dat zo'n gids met zijn eigen brommer mijn tempo zou volgen.
Zonder kinderen zou ik evenmin pauzeren in het hotel, maar mijn brommer naar het meer van Sras Srang sturen. Daar staan hangmatten die je kunt huren. Denk ik. Cambodjanen mogen hun eigen erfgoed (terecht!) gratis bezoeken, we zagen veel families bij de hangmatten picknicken en uitrusten. Lijkt me de moeite waard om alvast uit te proberen. (Alleen, waar laat je die eventuele gids dan?)
 |
| Sommige tempels moeten opnieuw in elkaar gepuzzeld worden |
3. Gedraag je.
De tempels zijn werelderfgoed. Ga niet op leuningen zitten, klauter niet op steenstapels, kom niet aan graveringen. Rook niet en laat geen afval slingeren.
De tempels staan in het leefgebied van de Khmer. Dus ook daar: vervuil niet en geef geen snoep of geld aan kinderen. Dat laatste staat expliciet in de gedragsregels.
De tempels zijn actief, Boeddhisten en Hindoes offeren en bidden er. Dus mag je niet roepen en moet je je zedelijk kleden. Rok tot onder de knieën, geen topje met spaghettibandjes. Als je alleen blote kleren hebt, vind je in de stalletjes rond de tempels wel een linnen broek of een lang kleed.
Voor foto's van religieuze rituelen en monniken moet je toestemming vragen. Ik toonde mijn fototoestel, kreeg een goedkeurend knikje en durfde nog steeds niet helemaal. (Het liefst had ik ingezoomd op de schouder van een jonge monnik: zijn plaktattoo bewees dat hij - gelukkig - ook maar gewoon een kind was. Maar ook dat zoomen leek me wat te intiem.)
 |
| Vlaggen bij een recent gebouwde pagode |
4. Over foto's gesproken...
Er lopen veel mensen en die willen allemaal zonder andere mensen op de foto. Wij ook: alsof we de tempel voor ons alleen hebben. Soms betekent dat op je beurt wachten. Met (onze) kinderen betekent het minstens even vaak 'dan maar geen foto'. Loslaten is de boodschap.
Ben je een enthousiaste amateur fotograaf zonder kinderen, dan kun je je op voorhand verdiepen in allerlei adviezen over de beste tijdstippen voor het mooiste licht en de routes met het minste volk. 'Doe de toer in de omgekeerde richting,' bijvoorbeeld. Of 'ga direct naar de oostvleugel.' Dit filmpje deelt tips na zeven dagen fotograferen in en rond Siem Reap.
In het regenseizoen is het alvast minder druk, maar dan regent het dus wel. Er zijn ook droge uren, alleen is de lucht dan net iets donkerder, de natuurlijke belichting net iets minder. Dat zie je aan onze foto's. Ook alle adviezen voor zonsopgang of zonsondergang konden wij negeren: het was nooit fel genoeg. En misschien was dat ook een geluk, op vakantie wil ik al zeker niet vroeg uit de veren. (Van mensen die wél zo'n prachtig schouwspel zagen, hoor ik uit eerste hand dat ze er jaren later nog vaak aan terugdenken.)
Dit had ik graag de eerste dag al geweten: trek iets kleurrijks aan. Grijze, oranje, kaki of bruine tinten verdwijnen tegen de achtergrond van de tempel. De jungle, de bomen en het mos slokken alle groen op. Doe je een knalwitte T-shirt aan, dan moet je goed met contrasten kunnen werken. Met fel rood, geel of blauw zit je goed: dat steekt mooi af tegen de stenen.
5. Doe zo duurzaam mogelijk.
Volg deze zeven tips voor kindveilig reizen en ga in het moderne Siem Reap naar een voorstelling van Phare Circus. Zo de moeite! Ga eten in Marum of Let's eat. Koop je hippe souvenirs bij Friends 'n Stuff en meer klassieke souvenirs bij Artisans Angkor. Hier en hier schreef ik waarom. Tot zover de mensen.
Tussen Ankor Wat en Angkor Thom waarschuwen verschenen verkeersborden voor overstekende olifanten. Je kunt op hun rug van tempel naar tempel, maar doe dat toch maar niet. Ze lijken sterk, maar zijn absoluut niet gemaakt om gewicht te dragen. Elke rit brengt deze dieren fysieke schade toe, ook op de lange termijn. (Doe trouwens ook nooit andere dingen met olifanten. Want 'wilde dieren zijn alleen maar met geweld te temmen', zeggen deze reisorganisaties tegen olifantenverdriet.)
6. Trek de stad in. Eet ijs en laat iets weten.
Siem Reap is meer dan oude stenen. Wij slenterden de maandagochtend voor ons vertrek door de straten van het moderne stadscentrum, gluurden onderweg bij elk huis en op elk terras naar de gouden tempeltjes.
Op de markt bedankten we vriendelijk voor knabbelvissen aan onze voeten, in plaats daarvan kochten we de peper waarvoor Cambodja bekend staat. Voor ons was het helaas nog te vroeg, maar we waren wel nieuwsgierig: smelt gefrituurd ijs dan niet?
Geen opmerkingen:
Een reactie posten