Een kaartje voor de gevangenis

'Kom,' zegt Jana hierboven. 'We hebben ons ticket, we kunnen naar de gevangenis.'
'Kom,' zegt Lukas op de foto hieronder. 'Naar het volgende audiofragment.'



Dit museum huist in de resterende cellen van een Maison Centrale, zoals de Fransen hun gevangenissen in Vietnam noemden. Dat van Hanoi werd eind 19e eeuw gebouwd. In praktijk noemde iedereen dit tuchthuis Hỏa Lò, naar de straat waarin het stond en waar ovens verkocht werden.

De straatnaam, eigenlijk hout- en koolvuur, werd in de volksmond als hellegat vertaald. We zien ellende na ellende, horen gruwelverhaal na gruwelverhaal. Overbevolking en ondervoeding. Slechte hygiëne en epidemieën. Martelwerktuigen en overlevingsstrategieën.

In de isolatiecel een hellend stenen vlak met aan de hogere kant ketens voor de voeten van een opstandige gevangene. Die moest dag en nacht rechtop proberen blijven zitten, met de benen schuin naar boven. Wie vermoeid ging neerliggen, kreeg met de voeten omhoog teveel bloed naar de hersenen. Sommige gevangen moesten dat wekenlang volhouden, vaak stierven ze nadien alsnog.

En was het niet in de isolatiecel, dan onder de guillotine. Speciaal uit Parijs laten overkomen.

Onder het Franse bewind hadden de politieke gevangenen in Vietnam - de meesten aanhangers van het communistisch gedachtegoed, betrokken bij de Partij - het zwaarder dan moordenaars en criminelen.

In het vrouwenblok was het niet veel beter. In de barre omstandigheden groeiden kinderen op. Ook daar werd elke opstand hardhandig neergeslagen.

Wat mij verbaast is dat die opstanden maar bleven komen. Er waren voortdurend stakingen, samenzweringen, ontsnappingspogingen. Er werd propaganda gesmokkeld. Met het sap van bomen werden 's nachts politieke boodschappen geschreven. Clandestiene lessen waardoor het communistisch vuur en trouw aan de Partij bleven smeulen. Elke keer Franse bewakers hen betrapten, waren ze er gloeiend bij.

Hoe die Fransen hun gevangenen behandelden... Onmenselijk! Onrechtvaardig! De boodschap klinkt luid en duidelijk door het hele museum. Toen het aan de Vietnamezen was om tijdens de oorlog Amerikaanse gevangenen te bewaken, deden zij dat véél beter.

Amerikanen noemden de gevangenis zelfs Hanoi Hilton! Dat dat ironisch was, dat hebben de Vietnamezen precies niet helemaal begrepen. Want natuurlijk was krijgsgevangen zijn geen kerstfeest. Ook toen waren de omstandigheden ondermaats en werd er gemarteld. 

Gevangen ben je liever niet. Als ik 's avonds naar de foto's kijk merk ik vooral ramen, alsof ik in die korte tijd dat wij daar waren al naar buiten verlangde.

Foto's van ramen en de boom op de binnenplaats. Door mijn koptelefoon hoor ik hoe belangrijk die amandelboom voor veel gevangenen geweest is. Zijn vruchten verlichtten de honger, het sap van zijn bladeren de pijn van folterwonden. Twijgjes werden als pen gebruikt, uit een tak is ooit zelfs een muziekinstrument gemaakt.

Voor ik naar het volgende blok ga, blijf ik zelf ook lang bij die boom hangen. Bron van voedsel, medicijnen en troost, dat kan ik me voorstellen.



Dit puzzelstuk van de Vietnamese geschiedenis is behoorlijk indrukwekkend. Vanuit alweer een andere invalshoek geeft het een goed - maar zeker niet objectief -  beeld van het Franse koloniale tijdperk en de Amerikaanse oorlog.

Tickets kosten 30.000 VND, gratis voor kinderen onder 10 jaar.